آب یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی است که نقش حیاتی در حفظ سلامتی و رفاه انسان‌ها دارد. کیفیت آب نه تنها برای مصارف خانگی بلکه برای کاربردهای صنعتی، کشاورزی و محیط‌زیستی نیز بسیار مهم است. برای اطمینان از سلامت و کیفیت آب، سنجش و پایش کیفیت آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطلب، 10 نکته مهم در سنجش کیفیت آب و راهکارهایی برای بهبود و حفظ آن را بررسی خواهیم کرد.
تعیین pH آب
یکی از اولین و مهم‌ترین عوامل در سنجش کیفیت آب، بررسی pH آن است. pH نشان‌دهنده میزان اسیدی یا قلیایی بودن آب است. آب خالص دارای pH برابر با 7 است که خنثی محسوب می‌شود. pH بالاتر از 7 نشان‌دهنده قلیایی بودن و pH پایین‌تر از 7 نشان‌دهنده اسیدی بودن آب است. بررسی و تنظیم pH آب برای حفظ سلامت موجودات زنده و عملکرد صحیح سیستم‌های صنعتی و کشاورزی بسیار حیاتی است.
اندازه‌گیری میزان TDS
TDS یا “کل مواد جامد محلول” یکی از شاخص‌های کلیدی در ارزیابی کیفیت آب است که بیانگر غلظت املاح، مواد معدنی، و ذرات جامدی است که در آب حل شده‌اند. این معیار شامل یون‌های کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، بیکربنات، سولفات، کلرید و نیترات است که به شکل طبیعی یا بر اثر آلاینده‌های انسانی به آب افزوده می‌شوند. میزان بالای TDS می‌تواند نشانه‌ای از آلودگی باشد و با تأثیر بر طعم، بو، و حتی شفافیت آب، استفاده از آن را تحت‌الشعاع قرار دهد. همچنین، آب با TDS بالا می‌تواند به تجهیزات و لوله‌کشی‌ها آسیب برساند و در کاربردهای صنعتی و خانگی منجر به رسوب‌گذاری و کاهش کارایی شود.
بررسی سختی آب
سختی آب به غلظت یون‌های کلسیم و منیزیم موجود در آب اشاره دارد که به طور عمده ناشی از عبور آب از لایه‌های زمین و حل شدن این عناصر معدنی است. آب‌های سخت می‌توانند مشکلاتی مانند رسوب‌گذاری در لوله‌ها، دیگ‌های بخار، و تجهیزات خانگی و صنعتی ایجاد کنند؛ این رسوبات با ایجاد لایه‌ای از کربنات کلسیم و سایر ترکیبات معدنی، باعث کاهش کارایی تجهیزات، افزایش مصرف انرژی و حتی آسیب دیدن قطعات می‌شوند. سنجش سختی آب و در صورت بالا بودن آن، استفاده از سیستم‌های نرم‌کننده آب، مانند فیلترهای تبادل یونی یا اسمز معکوس، می‌تواند به کاهش رسوب‌گذاری کمک کرده و طول عمر تجهیزات را افزایش دهد و همچنین مصرف انرژی را بهینه کند.
اندازه‌گیری میزان کلر آزاد
کلر به‌عنوان یکی از رایج‌ترین مواد ضدعفونی‌کننده در تصفیه آب شهری به‌کار می‌رود و با خاصیت اکسیدکنندگی قوی، بسیاری از باکتری‌ها، ویروس‌ها و دیگر میکروارگانیسم‌های مضر را از بین می‌برد. این فرآیند کلرزنی از شیوع بیماری‌های ناشی از آب آلوده جلوگیری کرده و ایمنی آب را افزایش می‌دهد. با این حال، حضور بیش از حد کلر در آب می‌تواند اثرات منفی برای سلامت انسان داشته باشد؛ از جمله تحریک و خشکی پوست، قرمزی و سوزش چشم‌ها، و در برخی موارد حتی بروز مشکلات تنفسی و آسیب به سیستم گوارشی. در غلظت‌های بالاتر، کلر می‌تواند با مواد آلی موجود در آب ترکیب شده و تری‌هالومتان‌ها (THMs) و سایر محصولات جانبی کلرزنی ایجاد کند که برخی از آن‌ها به‌عنوان مواد سرطان‌زا شناخته می‌شوند. بنابراین، کنترل و اندازه‌گیری دقیق میزان کلر آزاد در آب ضروری است تا تعادلی بین حفظ سلامت عمومی و جلوگیری از بروز عوارض جانبی کلر برقرار شود.
سنجش میکروبیولوژیک آب
یکی از خطرات اساسی در مصرف آب آلوده، وجود باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا است که می‌توانند بیماری‌های گوارشی، پوستی، و حتی بیماری‌های شدیدتری مانند وبا، حصبه و هپاتیت را به انسان منتقل کنند. این میکروارگانیسم‌ها غالباً از طریق آلودگی‌های فاضلابی، پسماندهای صنعتی یا حیوانی وارد منابع آبی می‌شوند و در صورت نبود تصفیه مناسب، سلامت مصرف‌کنندگان را به‌طور جدی تهدید می‌کنند. انجام آزمون‌های میکروبیولوژیک آب برای شناسایی انواع باکتری‌های کلی‌فرم، ای‌کولای، سالمونلا و سایر میکروب‌های مضر از جمله روش‌های ضروری برای تضمین ایمنی آب است. این آزمایش‌ها با تشخیص دقیق و سریع آلودگی‌های میکروبی، امکان جلوگیری از شیوع بیماری‌های ناشی از آب آلوده را فراهم کرده و با کمک به اصلاح کیفیت آب، خطرات بهداشتی را به حداقل می‌رساند.
اندازه‌گیری فلزات سنگین
فلزات سنگین مانند سرب، جیوه، کادمیوم و آرسنیک از جمله آلاینده‌های خطرناک در منابع آبی هستند که به دلیل خصوصیات سمی خود، تهدیدی جدی برای سلامت انسان‌ها و محیط‌زیست محسوب می‌شوند. این فلزات سنگین از طریق فعالیت‌های صنعتی مانند معدن‌کاری، تصفیه فلزات، تولیدات شیمیایی و حتی تخلیه پسماندهای صنعتی و شهری به منابع آبی وارد شده و در آب به صورت محلول یا ذرات معلق باقی می‌مانند. تجمع این فلزات در بدن انسان، حتی در مقادیر کم، می‌تواند منجر به مسمومیت‌های مزمن و بروز مشکلات جدی مانند اختلالات عصبی، آسیب‌های کلیوی و کبدی، نقص‌های ایمنی، و در برخی موارد سرطان شود. همچنین، فلزات سنگین در اکوسیستم‌های آبی به زنجیره غذایی وارد شده و با انتقال به موجودات مختلف، تعادل زیستی را برهم می‌زنند. بنابراین، پایش مداوم و دقیق میزان فلزات سنگین در آب، همراه با تصفیه به موقع و به‌کارگیری روش‌های موثر نظیر فیلتراسیون، اسمز معکوس و فرایندهای شیمیایی، به منظور حفظ سلامت عمومی و حفاظت از محیط‌زیست امری ضروری است.
بررسی میزان نیترات و نیتریت
نیترات‌ها و نیتریت‌ها از جمله آلاینده‌های رایج در منابع آب هستند که عمدتاً از طریق استفاده گسترده از کودهای شیمیایی و فعالیت‌های کشاورزی، به ویژه از مزارع و مراتع به منابع آبی نفوذ می‌کنند. این ترکیبات به دلیل خاصیت محلول‌پذیری بالا به‌راحتی در آب‌های زیرزمینی و سطحی تجمع می‌یابند و مصرف آب حاوی مقادیر زیاد آن‌ها می‌تواند مشکلات جدی برای سلامتی انسان ایجاد کند. در بدن، نیترات‌ها می‌توانند به نیتریت‌ها تبدیل شوند که قادر به کاهش ظرفیت حمل اکسیژن خون هستند و در نتیجه بیماری “مِت‌هِموگلوبینِمیا” یا “سندرم نوزاد آبی” به‌ویژه در نوزادان ایجاد می‌شود. علاوه بر این، مصرف طولانی‌مدت آب‌های آلوده به نیترات و نیتریت می‌تواند خطر ابتلا به سرطان‌ها و بیماری‌های تیروئیدی را نیز افزایش دهد. از این رو، اندازه‌گیری و پایش مداوم غلظت نیترات و نیتریت در آب آشامیدنی با استفاده از روش‌های دقیق مانند اسپکتروفتومتری و کروماتوگرافی یون، برای تضمین ایمنی عمومی و به‌ویژه محافظت از گروه‌های حساس همچون نوزادان و کودکان ضروری است.
اندازه‌گیری COD و BOD
COD (اکسیژن‌خواهی شیمیایی) و BOD (اکسیژن‌خواهی بیولوژیکی) از شاخص‌های اصلی سنجش میزان آلودگی آب به مواد آلی محسوب می‌شوند و بیانگر مقدار اکسیژنی هستند که برای تجزیه شیمیایی و بیولوژیکی مواد آلی موجود در آب لازم است. COD میزان اکسیژن مورد نیاز برای اکسیداسیون شیمیایی ترکیبات آلی به کمک عوامل اکسیدکننده قوی مانند دی‌کرومات پتاسیم را اندازه‌گیری می‌کند، در حالی که BOD مقدار اکسیژن مصرف‌شده توسط میکروارگانیسم‌ها در فرایند تجزیه بیولوژیکی مواد آلی را تعیین می‌کند. مقادیر بالای COD و BOD نشان‌دهنده حضور بالای آلاینده‌های آلی و احتمالاً مواد شیمیایی سمی در آب است که معمولاً از فاضلاب‌های شهری، پساب‌های صنعتی و زباله‌های کشاورزی ناشی می‌شود. افزایش این شاخص‌ها می‌تواند به کاهش سطح اکسیژن محلول در آب و در نتیجه به اختلال در زیست‌بوم‌های آبی، مرگ و میر آبزیان و بروز بوهای نامطبوع منجر شود. از این رو، پایش منظم COD و BOD همراه با تصفیه مناسب، شامل روش‌های شیمیایی و بیولوژیکی، برای کاهش آلودگی آب و حفظ سلامت محیط زیست و اکوسیستم‌های آبی ضروری است.
بررسی میزان فسفات‌ها و سولفات‌ها
فسفات‌ها و سولفات‌ها از جمله مواد شیمیایی هستند که عمدتاً از طریق رواناب‌های کشاورزی، تخلیه فاضلاب‌ها و پساب‌های صنعتی به منابع آب راه می‌یابند. فسفات‌ها، به ویژه، از طریق کودهای حاوی فسفر وارد محیط آبی می‌شوند و به عنوان منبع غذایی گیاهان آبزی و جلبک‌ها عمل می‌کنند. این امر می‌تواند به پدیده‌ای به نام “یوتروفیکاسیون” منجر شود، که در آن رشد بی‌رویه جلبک‌ها و گیاهان آبزی، نور خورشید و اکسیژن را کاهش داده و شرایط زندگی برای موجودات آبزی را دشوار می‌سازد. این رشد بیش از حد گیاهان همچنین باعث افزایش تجزیه بیولوژیکی مواد آلی می‌شود که اکسیژن محلول در آب را مصرف کرده و در نتیجه به مرگ و میر ماهی‌ها و ایجاد بوی نامطبوع منجر می‌شود. سولفات‌ها نیز، در مقادیر بالا، می‌توانند باعث طعم نامطلوب در آب شوند و حتی خاصیت خورندگی بالایی برای تاسیسات آبی ایجاد کنند. بنابراین، سنجش و پایش دقیق غلظت فسفات و سولفات در منابع آب، به ویژه آب‌های سطحی، با استفاده از روش‌های تحلیلی مانند اسپکتروفتومتری و روش‌های شیمیایی، به منظور جلوگیری از آلودگی و حفظ کیفیت و پایداری اکوسیستم‌های آبی ضروری است.
توجه به دمای آب
دمای آب می‌تواند بر کیفیت آب تأثیر بگذارد، به‌ویژه در منابع طبیعی و صنعتی. دمای بالا می‌تواند باعث کاهش اکسیژن محلول در آب شده و باعث رشد باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها شود. به همین دلیل، پایش دمای آب و تنظیم آن در سیستم‌های صنعتی و کشاورزی بسیار مهم است.
سوالات متداول در مورد سنجش کیفیت آب
چرا سنجش کیفیت آب مهم است؟
سنجش کیفیت آب از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا به جلوگیری از مصرف آب آلوده که ممکن است حاوی میکروب‌ها، فلزات سنگین، و مواد شیمیایی مضر باشد، کمک می‌کند. این فرآیند باعث می‌شود که آب مصرفی برای انسان‌ها، حیوانات، و حتی کاربردهای صنعتی و کشاورزی ایمن باشد.
آیا می‌توان از دستگاه‌های خانگی برای سنجش کیفیت آب استفاده کرد؟
بله، دستگاه‌های خانگی متنوعی مانند تسترهای pH، دستگاه‌های سنجش سختی آب و فیلترهای تصفیه آب موجود است که می‌توانند به سنجش و بهبود کیفیت آب خانگی کمک کنند. با این حال، برای نتایج دقیق‌تر و بررسی‌های تخصصی‌تر، بهتر است از کارشناسان و تجهیزات حرفه‌ای استفاده شود.
چگونه می‌توان نیترات‌ها و نیتریت‌ها را از آب حذف کرد؟
برای حذف نیترات‌ها و نیتریت‌ها از آب، می‌توان از سیستم‌های تصفیه مانند اسمز معکوس (RO) و فیلترهای مخصوص استفاده کرد. همچنین، کاهش استفاده از کودهای شیمیایی در کشاورزی و مدیریت صحیح فاضلاب می‌تواند به کاهش این مواد در منابع آبی کمک کند.جهت دریافت اطلاعات بیشتر می توانید از همکاران ما در دریا صنعت کمک بگیرید.
آیا دریا صنعت خدمات سنجش کیفیت آب را ارائه می‌دهد؟
بله، شرکت “دریا صنعت” خدمات سنجش کیفیت آب را با استفاده از تجهیزات پیشرفته و تیم متخصص خود ارائه می‌دهد. این شرکت علاوه بر سنجش کیفیت آب، خدمات طراحی و نصب سیستم‌های تصفیه آب و مشاوره‌های تخصصی در زمینه مدیریت منابع آبی نیز ارائه می‌دهد.در صورت نیاز به تهیه دستگاه های تصفیه خانگی وصنعتی می توانید از مشاوره همکاران ما در این زمینه کمک بگیرید تا بتوانید بهترین انتخاب متناسب با نیاز خود را داشته باشید.
جمع‌بندی
کیفیت آب نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت انسان‌ها، محیط‌زیست و عملکرد صحیح صنایع دارد. سنجش و پایش عوامل مختلف مانند pH، TDS، فلزات سنگین، و عوامل میکروبیولوژیک به‌منظور اطمینان از سلامت آب مصرفی بسیار حیاتی است. با بهره‌گیری از تکنولوژی‌ها و دستگاه‌های پیشرفته، می‌توان به بهبود کیفیت آب و حفظ منابع آبی کمک کرد.در این مقاله سعی کردیم به بررسی 10نکته مهم در سنجش کیفیت آب بپردازیم.
شرکت “دریا صنعت” یکی از پیشروان در زمینه تصفیه و بهبود کیفیت آب در ایران است. این شرکت با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و نوین، خدمات متنوعی از جمله سنجش کیفیت آب، طراحی و نصب سیستم‌های تصفیه آب، و مشاوره در زمینه مدیریت منابع آبی ارائه می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر و بهره‌مندی از خدمات حرفه‌ای این شرکت، می‌توانید با همکاران ما در ارتباط باشید.